. انواع ریسک صادرات
در بین انواع ریسک صادرات، می توان از ریسک اقتصادی به عنوان چالش‌برانگیزترین ریسک نام برد. پس از آن، به سایر ریسک ها در صادرات نیز اشاره میکنیم.
1.2.1. ریسک اقتصادی
ریسک اقتصادی شامل نوسانات قیمت ارز میشود. مشکل زمانی بحرانی است که نرخ ارز در بازار داخلی در مقابل نرخ ارز در بازارهای هدف پایین‌تر باشد، مساله‌ای که ارزش درآمد حاصل از تجارت خارجی را کاهش می‌دهد. تورّم در بازارهای خارجی چنانچه منجر به بی‌ارزش شدن ارز مربوطه باشد میتواند تاثیری مشابه نوسانات ارزی داشته باشد. رکود در بازارهای خارجی و افزایش بدهی دولتی میتواند منجر به کاهش تولید شود. کمبود تبادلات خارجی یا موانع تبادلات ارزی میتواند روند تراکنش‌های مالی مشتریان خارجی را مخدوش کند و شرکت‌های داخلی را با مشکل عدم وصول پرداختی مشتری روبرو سازد. افزایش هزینه گمرک و مالیات نیز بر افزایش قیمت محصولات در بازارهای خارجی موثر است و رقابت بین‌المللی شرکت‌های داخلی را به چالش می‌کشد.
1.2.2. ریسک قانونی
ریسک قانونی در امر صاردات ناشی از پتانسیل کشورهای خارجی درتغییر قوانین خرید و فروش محصولات خود و الزامی کردن صرف هزینه‌های گزاف در تناسب با این قوانین و کسب مجوّزهای جدید است. ریسک قانونی همچنین به دلیل عدم قطعیت قوانین ایجاد می‌گردد که منجر به پیچیده شدن اعمال توافقات با مشتریان خارجی میشود. فساد در بازارهای هدف نیز میتواند منجر به خلأهای قانونی توسط کارکنان شود و تصویر شرکتها را مخدوش کند.
1.2.3. ریسک فروش
ریسک فروش شامل این مساله میشود که نیاز مشتری ممکن است تغییر کند و شرکتها نتوانند متناسب با این تغییرات جهت‌یابی صحیحی داشته باشند. شرکای توزیع نیز با کاهش روابط مشتری موجود ممکن است دچار بحران شوند. محصولات یک شرکت ممکن است در رقابت با نوآوری‌های تکنولوژیک یک شرکت دیگر بازدهی قبلی خود را نداشته باشد. ریسک اعتباری نیز در نهایت میتواند بوجود آید و این مساله در بازارهای خارجی نسبت به بازارهای داخلی به دلیل سختی وصول پرداخت‌های کلان مشتریان خارجی و فرهنگ پرداخت آنها بیشتر به چشم می‌خورد.
1.2.4. ریسک سیاسی
ریسک سیاسی شامل تنش‌ها و مناقشات سیاسی است که در واقع منجر به فلج‌‌شدن تجارت یک کشور، افت فروش و تعدیل نیرو می‌شوند. ممنوعیت‌ها و تحریم‌ها ارسال کالا را به کشورهایی چون ایران با چالش روبرو می‌کند. ملی‌سازی نیز میتواند منجر به از دست دادن شعبات یا روابط مشتری در بازارهای خارجی شود.
1.2.5. ریسک رقابت
بزرگترین ریسک رقابت در بازارهای صادراتی کپی‌برداری از محصولات یک شرکت داخلی یا بخشی از آنها توسط رقبای خارجی است. این رقبا از زیر بار هزینه و توسعه نیروی کار شانه خالی کرده و اغلب با هزینه کمتر تولید محصول می‌کنند. این مساله سبب ایجاد فشار بر قیمت‌گذاری محصولات در بازارهای خارجی و کاهش بازارهای حاشیه برای شرکت صادرکننده میشود. دیگر ریسک رقابت شامل تحویل تخصص به رقبا از طریق یک نماینده، وارد شدن رقبای جدید به بازار و یا قبضه‌شدن بازار توسط رقیبی اصلی می‌باشد.
1.2.6. ریسک کارکنان
اولین عامل در ریسک کارکنان از دست دادن نیروی کار کارامد است که اغلب نسبت به شرکت در تجارت خارجی نسبت به بازار داخلی وفاداری کمتری دارند. پیگیری امور کارکنان در بازارهای دور اغلب نسبت به پیگیری امور آنان در خانه بیشتر است. دور بودن کارکنان از مرکز داخلی در معرض سوءاستفاده‌های مالی از جانب آنهاست.
1.2.7. ریسک محصول
ریسک محصول در کسب و کار صادرات زمانی اتفاق می‌افتد که محصولات ملزم به همگرایی با نیازهای متفاوت بازار و کارکرد بهینه تحت شرایط مختلف باشند. شرایط آب و هوایی و چگونگی رفتار با محصول میتواند تاثیر بسزایی بر عملکرد محصول بگذارد. علاوه بر آن، شرکت مجبور است عملکرد بهینه محصول خود را برای مشتری تضمین کند و مسئولیت شرایط غیر را متقبل شود. محصولات معیوب ممکن است نیازمند تعویض یا تعمیر در سطح منطقه باشند و یا شرایط منطقه ای به خوبی بیانگر مسئولیت شرکت در قبال محصول باشد و منجر به کاهش قابل ملاحظه‌ای در موفقیت سرمایه‌گذاری خارجی شود.
1.2.8. ریسک طبیعی
ریسک طبیعی در صادرات شامل بلایای طبیعی همچون زلزله، بیماری‌های همه‌گیر، فوران آتشفشان، سیل، رانش زمین و طوفان می‌باشد، رخدادهایی که میتوانند اقتصاد را در بازارهای خارجی متزلزل کنند، تقاضا را کاهش دهند، ارسال محصولات را با تاخیر روبرو کنند و یا اعزام کارکنان به بازارهای آسیب‌دیده برای رسیدگی را ناممکن سازند.
1.2.9. ریسک توزیع
ریسک توزیع شامل تاخیر در حمل و نقل کالا به دلیل ترخیص طولانی‌مدت کالا از گمرک و یا اسناد ناقص تحویل کالا می‌باشد. محصولات می توانند در حین حمل و نقل آسیب ببینند و یا مفقود شوند. حمل و نقل ممکن است معیوب و ناقص نیز باشد. همه این مسائل باعث ایجاد هزینه های اضافی و مخدوش شدن یک شرکت صادرکننده شود.
مدیریت ریسک صادرات
هدف مدیریت ریسک این است که ریسک‌های یک شرکت را به سطح مطلوب کاهش دهیم. این مساله شرکت را قادر می‌سازد تا پیرو سیاست فعالیت صادراتی در کسب و کارهایی باشد که ریسک‌ها در آن کمتر از فرصت‌ها باشد. چگونگی کنترل ریسک صادراتی یک شرکت مربوط به نگرش شرکت به ریسك و درجه كیفیت رقابت آن است. شرکت‌هایی با محصولات پر تقاضا در بازارهای خارجی که تحت فشار کمی از طرف رقبا هستند، در جلوگیری از سرمایه‌گذاری‌های پر ریسک عملکرد بهتری نسبت به شرکت‌هایی دارند که محصولاتشان رقابت‌پذیری چندانی ندارد و با رقابت شدیدی روبرو هستند. شرکت‌هایی با اهداف رشد بالا و صاحبان متمایل به ریسک‌پذیری با ریسک‌های بیشتری نسبت به کسانی که از موقعیت خود در بازار راضی هستند و نمی‌خواهند متحمل ضرر و زیان شوند روبرو هستند.
ابزار در دسترس برای شرکتها در مدیریت ریسک صادرات را می‌توان به چهار دسته تقسیم شود: پذیرش، انتقال، جلوگیری و کاهش. شکل زیر نشان می‌دهد که بطور کلی شرکت‌های بررسی‌شده پیرو سیاست کاهش ریسک صادراتی خود هستند.
- کاهش ریسک
برای کاهش ریسک صادراتی، شرکتها از مشتریان خود می‌خواهند تا پیش پرداخت داشته باشند. آنها محدودیت‌های اعتباری را در این راستا تنظیم می‌کنند تا عملکرد پرداخت مشتریان را کنترل نمایند. شرکت‌های بین‌المللی با تجربه سیستم حسابرسی بسیار نظام‌مندی را اجرا می‌کنند و زمانی را صرف صدور یادآوری پرداخت نمی‌کنند. آنها در برابر نوسانات ارزی از طریق خرید و فروش در معاملات آتی و خرید ارزهای خارجی مسلح می‌کنند
این شرکتها صادرات خود را بوسیله بازارهایی با مراحل مختلف توسعه و با چرخه‌های مختلف اقتصادی متنوع می‌کنند. آنها موقعیت رقابتی خود را با کاهش هزینه‌ها و یا بهبود کیفیت تقویت می‌کنند. آنها محصولات خود را از طريق فروشندگانی که با دقت انتخاب‌شده باشند و با حساب خود به معامله بپردازند توزيع مي‌کنند. آنها تولید را به مکان‌هایی با هزینه‌های پایین دستمزد منتقل می‌کنند و شرایطی را که محصولات آنها باید طبق آن استفاده شوند تعریف می‌کنند. آنها همچنین ضمانت‌های قابل صدور، دامنه مسئولیت و مسائل قضایی آنها را نیز تعریف می‌کنند. همه این مسائل آنچنان دقیق در شرایط عمومی و شرایط کسب و کار شرکتها تعریف شده است که ریسک‌های زیادی را به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش می دهد.
- جلوگیری از ریسک
موارد جلوگیری از ریسک صادرات شامل وارد نشدن به بازارهایی با بی‌ثباتی سیاسی یا قطع خدمات به مشتریانی با فرهنگ ضعیف شامل میشود. جلوگیری از ریسک نیز به معنی پرداخت صورتحساب به فرانک سوئیس برای فروش به کشورهایی است که دارای ریسک اقتصادی هستند، پشتیبانی از مشتریان جدید با محصولات استاندارد و محدود کردن محصولات و خدمات به مشتریانی که شرکت‌های پشتیبان بتوانند کیفیت را کنترل کنند، می‌باشد.
- انتقال ریسک
بیمه در برابر ریسک‌های صادراتی در رده انتقال قرار دارد. شرکت‌های مورد بررسی اغلب از اعتبارنامه‌ها در تضمین پرداخت‌های مشتری استفاده می‌کنند و اگر احتمال خسارات عمده وجود داشته باشد، بیمه مسئولیت رسیدگی به محصول اخذ می‌کنند. بیمه هزینه‌های پولی را پوشش می‌دهد و بودجه احتیاطی در تجارت صادرات را کاهش می‌دهد. با این حال، بیمه از ضررهای کلانی که شرکت نمی‌تواند آنها متحمل شود جلوگیری می‌کند و برنامه‌ریزی کسب و کار را ساده‌تر می‌کند. بعضی از شرکتها حتی ریسک‌های صادراتی را در قیمت‌های خود لحاظ می‌کنند و بنابراین ریسک‌ها را به سمت مشتریان متمایل می‌کنند.
- پذیرش ریسک
پذیرش ریسک میتواند به این معنی باشد که شرکت صادراتی ممکن است تصمیم بگیرد که ریسک خود را به طور پیش فرض در نظر بگیرد. برخی از شرکت‌های کوچک حتی مجبور به پذیرش مشخصات محصول از مشتریان هستند. آنها منابعی را برای پوشش موارد گارانتی ایجاد می کنند و ریسک ارز را بدون تأمین آن می‌پذیرند. استراتژی‌های پذیرش، انتقال، جلوگیری و کاهش راه‌کارهایی برای کاهش ریسک‌های صادراتی شرکتها ارائه می‌کنند. با این حال، برخی از اقدامات نیز با هزینه همراه هستند. بنابراین، میزان کاهش ریسک حاصل از مدیریت ریسک باید با دقت مورد بررسی قرار گیرد تا تعیین شود که آیا هزینه‌ها از ضررهای پیش‌بینی شده بیشتر است یا کمتر. کاهش ریسک ناشی از مدیریت ریسک باید در ماتریس ریسک صادراتی مشخص شود و سرمایه‌گذاری‌های تجاری صادراتی می‌بایست مجددا تعیین شوند. این نشان می‌دهد که آیا شرکت موفق به کاهش در معرض ریسک بودن خود به میزان قابل قبولی بوده است و یا اینکه آیا این شرکت دارای کسب و کاری است که نباید به دلیل نسبت ریسک به فرصت انجام شود.
- نظارت بر ریسک صادرات
آخرین مرحله در فرایند مدیریت ریسک صادرات شامل بررسی دوره‌ای موقعیت شرکت‌های تجاری صادرات در ماتریس ریسک صادرات و اصلاح آنها در صورت تغییر فرصت‌ها و ریسک صادرات است. تجارت صادراتی جدید که توسط شرکتها بحرانی طبقه بندی شده اند به ماتریس ریسک صادرات اضافه میشود. تجارت صادراتی که به اتمام رسیده است از ماتریس خارج میشود تا اطمینان حاصل شود که وضعیت فعلی در معرض ریسک صادرات بودن آن مشخص باشد. همچنین موارد قطع ارتباط با تجارت صادراتی شرکت جمعآوری شده و بررسی میشود که آیا آنها قبلا به عنوان ریسک شناسایی شده و به درستی ارزیابی شده‌اند. این امر به شرکت ابزار جمعآوری تجارب مدیریت نظان‌مند ریسک و تنظیم ارزیابی‌های آن را می‌دهد.
